اهمیت رفع موانع تحقیق

پژوهش یکی از مهم ترین نیازهای جوامع برای پیشرفت و توسعه تلقی می شود و توانایی هر کشور در گرو تحقیقات منطقی و تولید مستمر دانش است. امروزه تحقیقات، تولیدات علمی، تعداد محققین و حجم سرمایه گذاری در بخش های تحقیقاتی از شاخص های توسعه یافتگی کشورهاست. بنابراین رفع موانع تحقیق و حمایت از فعالیت های پژوهشی یکی از شاخص های اصلی توسعه و پیشرفت جوامع است. همچنین از آنجایی که پژوهش منجر به تولید علم و فناوری می شود و این دو مقوله منشأ تولید ثروت و افزایش توان علمی کشور هستند، پژوهش یک ضرورت تلقی می شود.

این باور که پژوهش در کشور ما کم فایده است، تقریباً مورد قبول واحدهای علمی، پژوهشگران، دانشمندان و حتی مراکزی است که مایل به بهره مندی از این پژوهش هستند. با توجه به اینکه گستره و اثربخشی فعالیت های پژوهشی و علمی پژوهشی در سطح ملی است، امروزه هر اقدامی برای روشن شدن وضعیت پژوهش و موانع پیش روی آن مهم است.

کشور ما به هر دلیلی با توجه به برخورداری از امکانات بالقوه در این زمینه و نیروهای پژوهشی نتوانسته گام های موثری در عرصه پژوهش بردارد و انگیزه بسیاری از نیروهای متخصص خود را در این زمینه تقویت کند. این سوالی است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

برخی از کارشناسان بر این باورند که اکثر دانشمندان و مسئولان ما دانش خود را از تحقیقات بیان نمی کنند، بنابراین چهره واقعی پژوهش که با نتیجه دادن ظاهر می شود، اغلب نامرئی است.

ایشان با اشاره به روند پژوهش در چارچوبی بسته، محدود و در یک نتیجه گیری توصیفی، می گویند: اساتید ما تألیف کردند، اما سهم علمی ما در دانش موجود اندک است و چون تحقیقات و مطالعات دولتی به نتایج نسبتاً مطلوبی نمی رسد، می تواند. نتیجه گیری شود که هیچ دانشجوی واقعی تحقیقی وجود ندارد. به عبارت دیگر، شخصی درخواست تحقیقی می کند که بودجه ای برای انجام آن در نظر گرفته شده است و شخصی در صورت نیاز آن را انجام می دهد، اما از نتیجه جستجو برای آزمایش استفاده نمی شود و نتایج منتشر نمی شود، در نتیجه کسی نمی خواند. آی تی.

از آنجایی که بارزترین شاخص رشد و توسعه یک کشور از منظر توانمندی های فناورانه و تحقیقات علمی و کاربردی آن کشور است، افزایش ظرفیت و کارایی فناوری و تحقیقات علمی و کاربردی مستلزم شناخت دقیق منابع و مولفه های بالقوه است. . ترکیبی از نیروی انسانی متخصص، منابع مالی و اطلاعاتی، تجهیزات و فضای فیزیکی وجود دارد. بدیهی است که گردآوری، پردازش و تجزیه و تحلیل مجموعه داده ها می تواند راهگشای تحقیقات حساب شده و کاربردی باشد.

در حال حاضر مسئولان امر متفق القول هستند که تنها با تحقیقات علمی می توان مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور را حل کرد و نباید به راحتی از کنار این دستاورد پرهزینه گذشت. برنامه ریزی و تحقیق برای یکدیگر ضروری هستند و بدون برنامه ریزی مشخص، تحقیقات اولیه انجام نخواهد شد.

شناخت دقیق ویژگی های نظام اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه مستلزم آشنایی دقیق با مصادیق کمی و کیفی و فنون خاص برنامه ریزی است. برنامه ریزی فرآیندی فنی و تخصصی است و تهیه و تدوین برنامه های مولد و مفید مستلزم آگاهی کامل از اصول و فنونی است که صحت و اعتبار آنها در عمل به اثبات رسیده است. اجرا و ارزیابی حساب شده و دقیق یکی از ارکان و اصول این کار است.

اجرای صحیح برنامه ها منوط به آگاهی مدیران اجرایی از آخرین یافته های علمی و پژوهشی است. عدم اطلاع عوامل اجرایی و مسئولان منجر به شکست کامل برنامه های بهتر و کارآمدتر می شود. ارزشیابی رفع کلیه عیوب و تولید اطلاعات دقیق و دقیق است و تولید هرگونه اطلاعات غیرواقعی موجب اختلال و اختلال در سیستم برنامه ریزی می شود.

دستیابی به نتایج و نتیجه گیری صحیح و منطقی منوط به آگاهی دقیق ساکنین از روش ها و تکنیک های خاص و تخصصی است. اگر برنامه ریزی را تنها روش مدیریت ثمربخش جامعه بدانیم، باید پژوهش را یکی از عوامل اصلی نظم اجتماعی دانست.

یک جامعه می تواند از پژوهش به عنوان تنها امکان شناسایی مشکلات فعلی خود و برنامه ریزی راه حل آنها استفاده کند که علاوه بر اشاعه فرهنگ پژوهش، سازمان جامعه علمی خود را نیز مورد توجه قرار دهد و تحقیق و پژوهش را به عنوان یک عنصر ضروری سامان دهد. بنابراین هر برنامه ریزی موفق در گرو یک سری تحقیقات مؤثر است که به صورت یک گروه برنامه ریزی منسجم شکل می گیرد که در نهایت به سازماندهی و شکوفایی بنگاه تحقیقاتی منجر می شود. از این رو از طریق این درس، موضوع محل پژوهش در برنامه ریزی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور مفید و مهم می شود.

متاسفانه بسیاری از موضوعات در تحقیقات دولتی دچار رکود نسبی و مشکلات جدی شده اند. از جمله مهم ترین این مسائل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- نبود ارتباط منطقی و منسجم بین دانشگاه ها، پژوهشکده ها، صنایع و به طور کلی واحدهای تولیدی.
2- عدم وجود نظام صحیح و مطلوب در خصوص توزیع اعتبارات پژوهشی.
3- نبود انگیزه تحقیق در بین اساتید و مراکز تحقیقاتی.
4- کمبود بودجه کافی، مقررات مالی و اداری طاقت‌فرسا، عدم علاقه به پژوهشگران، عدم شفافیت سیاست‌ها و اولویت‌های پژوهشی (حتی در انتخاب موضوعات مهم پژوهشی)
5- فقدان خط مشی مشخص و متمرکز در حوزه پژوهش و عدم تمرکز در اجرای آن.
6- نبود بستر مناسب برای شکل گیری و رشد تحقیقات کاربردی و توسعه ای.
7- فقدان استانداردهای منسجم و قابل اجرا برای سیاست های حمایتی از محققان و کارشناسان.

• با عنایت به موارد فوق جهت نیل به اهداف متعالی اقدامات ذیل الزامی است:
1- تمرکز بر امور پژوهشی در چارچوب هسته های پژوهشی و در نهایت ایجاد پژوهشکده برای تدوین خط مشی ها و هدایت تحقیقات بنیادی، راهبردی، کاربردی و توسعه ای و عدم تمرکز بر اجرای آن.
2- بررسی پتانسیل های نهفته در مناطق مختلف کشور و راه های ارتقای آنها با مطالعات جامع.
3- هدایت تحصیلات دانشگاهی به سمت آموزش کاربردی و تشویق دانشجویان دولتی به پژوهش بر اساس نیازهای ملی و منطقه ای از طریق حمایت های مالی و تشویقی.
4- ایجاد ارتباط سازمان یافته بین دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و واحدهای تولیدی و خدماتی.
5- ایجاد ارتباط سازمان یافته بین دانشگاه و مراکز اجرایی.
6- تلاش برای رفع مشکلات واحدهای تولیدی و اجرایی با انجام تحقیقات لازم.
7- اتخاذ رویه ها و روش های اولیه برای حمایت از اساتید محقق، پژوهشگران مستقل و مراکز توسعه تحقیقات از قبیل ایجاد پردیس دانشگاهی و اعطای کمک هزینه های پژوهشی.
8- برگزاری سمینارها و کنفرانس های علمی به منظور هدف قرار دادن اساتید و دانشجویان و تشویق آنان به انجام فعالیت های مشابه.
9- ایجاد مرکز جامع اطلاعات در کشور و اجرای طرح ها در مناطق کشور.
10- ایجاد واحدهای نمونه صنعتی و کشاورزی با توجه به اولویت های منطقه ای، شرایط محیطی و نیاز جامعه.
11- انتشار کتب علمی و فعالیتهای پژوهشی با حمایت بخشهای مختلف صنعتی و اجرایی.
خوشبختانه در سال‌های اخیر شور و نشاط پژوهشی از فضای دانشگاهی و پژوهشی به دستگاه‌های اجرایی کشور سرایت کرده است و این فرصت مغتنمی برای پژوهشگران است تا به طیف وسیعی از مسائل و نقاط کور دستگاه‌های اجرایی کشور بپردازند. در عین حال فضای کنونی این فرصت را برای مدیران اجرایی فراهم می کند تا در جهت رفع مشکلات موجود، با تکیه بر تحقیقات عمیق و مطالعات کاربردی، گام های علمی مؤثری بردارند و به تدریج به اهداف توسعه همه جانبه دست یابند. علاوه بر این، اکنون که نیاز به تحقیقات عمیق و عمیق را احساس می کنم، مدیران اجرایی به دنبال تصمیم گیری و سیاست گذاری در چارچوب منطقی هستند.
اکنون زمان بررسی واقع بینانه وضعیت پژوهش و تحقیقات علمی در کشور است. در واقع، برای بهره مندی از پژوهش های به اصطلاح، لازم است با بازخورد تحقیقات انجام شده در سطح دستگاه های رسمی آشنا شده و موانع پژوهش های بنیادی را شناسایی کنیم.
بدون شک آنچه امید دستگاه های اجرایی را با گرایش به تحقیق و تفحص افزایش می دهد، گذر از دوره بحرانی بلاتکلیفی در تصمیم گیری است. تعاملاتی که می تواند به این روحیه پایان دهد، نتایج مستند و منطقی تحقیقات غنی است. تعداد تحقیقات انجام شده در زمینه های فنی و صنعتی نشان می دهد که کارشناسان و محققان علوم پایه کشور در این راه اطمینان بخش گام برداشته و به دستاوردهای چشمگیری دست یافته اند. گرایش روزافزون مبتکران و مخترعان کشور به انجام پروژه های تحقیقاتی حکایت از این ادعا دارد که اگر زمینه رشد و توسعه در حوزه های فنی و صنعتی فراهم شود، در آینده ای نه چندان دور شاهد پیروزی های بزرگی در این زمینه خواهیم بود. اما با دور شدن از مقوله پژوهش و صنعت و ورود به وادی مطالعات نظری و تحلیلی، شاهد حرکتی دلسردکننده و کند رو به بالا هستیم. عقب ماندگی ما در زمینه تحقیقات نظری منجر به تصمیمات پیچیده و مبهم بسیاری در حوزه علوم انسانی و در نتیجه مسائل فرهنگی شده است. برخی بر این باورند که ضعف پژوهشی این بخش از پژوهش ناشی از عدم انتخاب موضوعات تحقیق بر اساس الزامات اجرایی و در نتیجه فاقد ارزش کاربردی مورد انتظار است. عده ای بر این باورند که توجه تصمیم گیرندگان پژوهشی معطوف به حوزه های فنی است و میزان سرمایه گذاری آموزشی در این مقاطع بسیار بیشتر از سرمایه گذاری برای افزایش توانمندی های آموزشی و پژوهشی علوم نظری تخصصی به ویژه علوم انسانی است. اگرچه هر دو نظریه بخشی از حقیقت را بیان می کنند، یک واقعیت که نیاز به توضیح بیشتر دارد این است که بسیاری از موضوعات انتخاب شده برای تحقیق در زمینه برنامه ریزی کلان انتخاب نشدند، به همین دلیل است که محققان گزینه های تحقیقاتی خوبی را گزارش کردند. داخل دستگاه شماره گیری و غیر مرتبط با نیاز دستگاه های موازی. علاوه بر این، از آنجایی که دستگاه خاصی یا متولی دولتی پاسخگوی نیازهای تحقیقاتی دستگاه ها نیست، هزینه های هنگفتی صرف تحقیقاتی شده است که تنها در این دستگاه مشکلی را حل نمی کند، حداقل در کوتاه مدت: آرام آرام هر موضوع می تواند چندین بار بررسی و کاوش شود بی فایده است.
گذشته از نبود نظام نظارتی منسجم پژوهشی در کشور، عامل دیگری که متأسفانه مانع بزرگی بر سر راه پیشرفت پژوهش در کشور است، حضور برخی محققین معتبر و غیرمعتبر است که به جای درک عمیق مسائل و درک موضوع اهداف عالی، تحقیق کنید آنها آن را به یک تجارت تبدیل کرده اند. در این شرایط، آشنایی پژوهشگران و اساتید با حوزه مورد نظر ضروری است تا با استفاده بهینه از ظرفیت های پژوهشی کشور، نابرابری های موجود را از بین ببرند. این امر میسر نخواهد بود مگر اینکه متولیان دستگاه تحقیقاتی دولتی با تمرکز اجرایی در یک سازمان خاص از پراکندگی پروژه های تحقیقاتی و مخارج موازی آن جلوگیری کرده و با تعیین اولویت های عملی به تشخیص اساتید محترم پژوهشی و ممتاز، اقدام به انجام امور نمایند. تحقیق، از زودرس و خام خودداری کنید.
البته در حال حاضر بسیاری از موضوعات پژوهشی در کشور با مشکلات جدی مواجه شده است که از مهم ترین آنها می توان به ارتباط ضعیف مراکز علمی با صنعت، عدم علاقه به نهادینه سازی «فرهنگ پژوهشی»، نداشتن انگیزه برای انجام پژوهش، نبود. بودجه کافی، عدم علاقه به پژوهشگران، نداشتن سیاست تحقیقاتی مشخص و متمرکز. بنابراین تلاش برای تغییر این فضا در صنایع و بخش‌های تولیدی کشور برای برداشتن گام‌های علمی در جهت توسعه محصولات مبتنی بر تحقیقات عمیق و مطالعات کاربردی و اجرای تدریجی اهداف توسعه همه جانبه ملموس است. برای بهره مندی از اصطلاحات به اصطلاح جستجو، لازم است با مشاهدات تحقیقات انجام شده در تمامی سطوح و بخش های مختلف آشنا شده و موانع موجود بر سر راه تحقیقات زیرساختی و بر اساس این ضرورت، توسعه کشور. با تقویت فرهنگ پژوهش در کشور باید از کارشناسان، متخصصان و پژوهشگران حمایت کرد.

* شهرام شیرکوند – دارای 27 رتبه برتر در جشنواره های بین المللی و ملی مطبوعات و خبرگزاری های کشور.